💥 *सायबर-फिजिकल सिस्टीम्स (CPS): भारतातील उज्ज्वल भविष्याचा एक नवीन मार्ग*

 ✍️ *संजय पाटील, ®@essenet ©२०२५*

🍀 *सायबर-फिजिकल सिस्टीम्स (CPS)* हा संगणकशास्त्र, इलेक्ट्रॉनिक्स, यांत्रिकी अभियांत्रिकी आणि माहिती तंत्रज्ञान यांचा समन्वय असलेला एक अंत:शास्त्रीय अभ्यासविषय आहे. भारतात CPS मध्ये अभ्यास करणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी भविष्यातील संधी अत्यंत व्यापक आणि फायदेशीर ठरणार आहेत. कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI), इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (IoT) आणि नव्या तंत्रज्ञानांची वाढती गरज लक्षात घेता, CPS हे क्षेत्र वेगाने विस्तारत आहे.

🍀 *CPS हा एक बहुशाखीय विषय आहे जो संगणकशास्त्र*, अभियांत्रिकी, आणि इतर विज्ञानशाखांचा एकत्रित अभ्यास आहे. त्यामुळे हे क्षेत्र विविध औद्योगिक व सामाजिक समस्यांवर उपाय शोधण्यासाठी उपयुक्त ठरते. स्वयंचलित वाहने, स्मार्ट सिटीज, वैद्यकीय रोबोटिक्स, शेतीतील डिजिटल उपाय, उद्योगांतील स्वयंचलित प्रणाली अशा विविध ठिकाणी CPS चा वापर केला जातो.

🍀 जगभरातील CPS चा बाजार प्रचंड वेगाने वाढत आहे. त्यामुळे भारतातही या क्षेत्रात प्रशिक्षित आणि कौशल्यवान व्यक्तींसाठी भरपूर नोकरीच्या संधी उपलब्ध होत आहेत. या बाजाराचा भारतात विकास होण्यासाठी खासगी कंपन्यांसोबतच भारत सरकारही सक्रिय आहे.

🍀 AI आणि IoT सारख्या प्रगत तंत्रज्ञानांची CPS मध्ये एकत्रित होणारी वाढ नवीन कल्पना साकारण्यास मदत करत आहे. यामुळे प्रणालींची कार्यक्षमता, सुरक्षितता आणि संमेलनात्मकता मोठ्या प्रमाणावर वाढत आहे.

🍀 *सीपीएस मधील विविध करिअर पर्याय* : CPS मध्ये पदवीधर झाल्यानंतर विद्यार्थी खालील क्षेत्रांमध्ये आपले करिअर घडवू शकतात:

• स्वयंचलित प्रणाली (Autonomous Systems): स्वयंचालित वाहने आणि औद्योगिक यंत्रसामग्रीची निर्मिती
• स्मार्ट सिटीज: शहरे अधिक तंत्रज्ञानयुक्त आणि कार्यक्षम बनवणे
• डिजिटल शेती: शेतकऱ्यांसाठी सेन्सर्स, ड्रोन आणि मोबाइल प्रणालीद्वारे सोल्यूशन्स तयार करणे
• वैद्यकीय रोबोटिक्स: शस्त्रक्रिया, पुनर्वसन आणि रुग्णसेवेसाठी रोबोटिक्सचा वापर
• औद्योगिक आणि ग्राहक उपयोगी रोबोटिक्स: विविध उद्योग आणि घरगुती वापरासाठी रोबोट्स डिझाईन करणे

🍀 *सायबर सुरक्षा – एक अत्यावश्यक घटक*
CPS मध्ये सायबर सुरक्षा हा अत्यंत महत्त्वाचा भाग आहे. आधुनिक प्रणाली सायबर हल्ल्यांपासून सुरक्षित ठेवण्यासाठी तज्ञांची मोठ्या प्रमाणात गरज आहे. यामुळे सायबर सुरक्षा क्षेत्रात नोकरीची हमी आणि चांगला पगार दोन्ही मिळू शकतो.

🍀 *सरकारी पाठबळ*
भारत सरकारने राष्ट्रीय अंत:शास्त्रीय सायबर-फिजिकल प्रणाली मिशन (NM-ICPS) जाहीर करून CPS क्षेत्रात संशोधन व विकासाला चालना दिली आहे. या मिशनअंतर्गत विविध संशोधन संस्था, विद्यापीठे आणि उद्योग यांना आर्थिक पाठबळ मिळत आहे.

🍀 *वेगाने वाढणारे क्षेत्र*
CPS ही एक प्रगत आणि गतिशील शाखा आहे. अनेक आघाडीच्या कंपन्या आणि स्टार्टअप्स या क्षेत्रात गुंतवणूक करत आहेत. परिणामी, नोकरीच्या संधी मोठ्या प्रमाणावर निर्माण होत आहेत.

🍀 *भरघोस वेतन शक्यता*
भारतामध्ये सायबर-फिजिकल सिस्टीम्स इंजिनीअर यांना सरासरी ₹2,00,000 ते ₹5,60,000 प्रति महिना वेतन मिळण्याची शक्यता आहे. यामुळे या क्षेत्रात करिअर निवडणे हे आर्थिकदृष्ट्याही फायदेशीर ठरते.

🍀 *थोडक्यात*
सायबर-फिजिकल सिस्टीम्स हे भारतातील विद्यार्थ्यांसाठी एक सुवर्णसंधी आहे. विविध तंत्रज्ञानांच्या संगमामुळे आणि सरकारच्या पाठबळामुळे हे क्षेत्र भविष्यात अधिक व्यापक व प्रभावी ठरेल. त्यामुळे इच्छुक विद्यार्थ्यांनी CPS कडे एक महत्त्वपूर्ण करिअर पर्याय म्हणून नक्कीच पाहावे.

वरील लेख आवडल्यास शेअर करा जेणेकरुन ईतर विद्यार्थ्यांनाही मार्गदर्शन होईल.